Scroll voor meer artikelen
Wist je dat huiskatten…
… verschillende speeltjes kiezen wanneer ze honger hebben of niet?
Als katten honger hebben, vallen ze eerder grotere prooien aan. Een soortgelijk effect zien we bij het spelen – katten geven meestal de voorkeur aan speelgoed ter grootte van een muis, maar als ze honger hebben spelen ze liever met speeltjes van rattenformaat. Dit suggereert dat spelen en jagen voor huiskatten erg op elkaar lijken. Bij wilde dieren werkt dit anders: zij hebben bij honger minder zin om uberhaupt te spelen.
… minder agressief zijn als ze de kans krijgen om te spelen?
Te weinig spelen en een niet-stimulerende omgeving kunnen bijdragen tot agressie bij katten (en honden).
Zelfs volwassen katten hebben behoefte aan spelen, hoewel ze dat meestal maar 2-3 minuten per keer willen doen. Als je langer met je kat wilt spelen, wacht dan tot hij/zij het initiatief neemt. Onderzoek wijst uit dat wanneer de kat, en niet de mens, het initiatief neemt tot het spel, de interactie meestal langer duurt. Ander onderzoek toont aan dat katten de voorkeur geven aan een door de mens bediende “hengel” boven speelgoed dat niet bewegt. Bovendien vermindert het spelen met een “visspeeltje” de neiging van katten om op wilde dieren te jagen – goed nieuws voor wilde vogels.
En natuurlijk zijn nieuwe speeltjes interessanter dan oude. Om speeltjes aantrekkelijker te maken, kun je ze een tijdje (dagen/weken) opbergen. Wanneer je ze weer laat zien, zal je kat er waarschijnlijk nieuwe interesse in tonen.
… kattenkruid kan gebruiken als muggenwerend middel?
Veel katten (ook wilde katten zoals de lynx, het luipaard en de leeuw) reageren heftig op kattenkruid. Ze wrijven hun kop tegen de plant en rollen erin. De geur van kattenkruid activeert het beloningssysteem in de hersenen van katten en de afscheiding van endorfine, vergelijkbaar met het effect van opium bij mensen. Kattenkruid is echter niet verslavend voor katten en wordt door fabrikanten vaak toegevoegd aan speelgoed.
Het lijkt erop dat de reactie op kattenkruid niet alleen te maken heeft met euforie. Kattenkruid bevat stoffen die muggen en andere insecten afweren. Bij het wrijven tegen de planten worden deze stoffen overgedragen op de vacht van de kat en wordt deze minder aantrekkelijk voor muggen en andere insecten.
Katten jagen vanuit een hinderlaag, door langzaam naar hun prooi toe te sluipen en het juiste moment af te wachten om aan te vallen. Terwijl ze dat doen, zijn ze een gemakkelijk doelwit voor muggen. Daarom is een afweermiddel op basis van kattenkruid een geweldige oplossing (de stoffen in kattenkruid weren trouwens ook muggen af als ze op de menselijke huid worden aangebracht).
Ik heb de resultaten van verschillende wetenschappelijke onderzoeken beschreven, die meestal algemene trends beschrijven. Natuurlijk kan jouw individuele kat zich anders gedragen of andere voorkeuren hebben, door bijvoorbeeld persoonlijkheid, ervaring of ras.
Puppyogen
Zelfs als je nooit een hond hebt gehad, heb je er vast wel eens een gezien met een gezichtsuitdrukking zoals op de foto hiernaast. Honden kunnen de binnenkant van hun wenkbrauwen optrekken en zogenaamde “puppyogen” maken, als om te zeggen: “Ik heb het verknald, maar je zult toch niet boos zijn?” Of “Wil je me echt alleen thuislaten?”
Wolven – de naaste verwanten van honden – kunnen echter geen puppyogen maken. De spieren van honden- en wolvengezichten zijn praktisch identiek, behalve die ene spier waarmee honden hun wenkbrauwen optrekken. Wolven hebben daar alleen een kleine pees, waardoor ze hun wenkbrauwen lang niet zo expressief kunnen gebruiken. Ook de frequentie waarmee honden hun binnenste wenkbrauw optrekken ligt hoger dan bij wolven.
Maar waarom verschillen honden in dit opzicht van wolven? Het lijkt erop dat de mens, al dan niet bewust, heeft geselecteerd op “puppyoogspieren” en gedrag bij honden.
Als honden hun binnenste wenkbrauw optrekken, lijken hun ogen meer op grote kinderogen. Deze gezichtsuitdrukking lijkt ook op de gezichtsuitdrukking die wij maken als we verdrietig zijn. Honden met meer uitgesproken puppyogen kunnen de menselijke zorgrespons hebben uitgelokt. Hierdoor zouden ze meer voedsel, meer zorg en een hogere overlevingskans hebben gekregen. Zelfs tegenwoordig vinden honden in asiels die vaker puppyogen maken sneller een nieuw thuis.
Uitgesproken gezichtsuitdrukkingen, vooral rond de ogen, zijn belangrijk in menselijke communicatie. En het lijkt ook belangrijk voor de communicatie tussen hond en mens. Zelfs als de hond ons niet altijd begrijpt, kan zijn uitdrukking op zijn minst de indruk wekken dat hij ons begrijpt. Ook zoeken honden vaker dan andere gedomesticeerde dieren oogcontact met mensen en kunnen ze de menselijke blik volgen, wat de communicatie tussen hond en mens ten goede komt.
Hoewel ik hier in het algemeen spreek, zijn tot nu toe de gezichtsspieren van slechts een handvol hondenrassen getest, maar die hadden op een na allemaal de extra wenkbrauwspier. De uitzondering was de husky – het ras dat (van alle onderzochte rassen) het meest verwant is aan wolven.
Misschien is het tijd om onze eigen observaties te beginnen? Ken jij rassen (of individuele honden) die geen puppyogen kunnen maken?
You can find the English version of this post here. A polską tutaj.
Photo: Dominika Roseclay, Pexels.com
Wist je dat vogels sigarettenpeuken gebruiken om parasieten te bestrijden?
Kortgeleden deed ik mee aan een schoonmaakactie in mijn dorp. Het was eigenlijk al best schoon, en we vonden maar weinig afval op straat. Het afval dat we vonden, bestond voornamelijk uit sigarettenpeuken. Maar niet alleen zwerfvuilteams verzamelen sigarettenpeuken. Sommige vogels gebruiken ze om hun nesten mee te bekleden. Waarom doen ze dat?
Meer sigaretten – minder parasieten
Onderzoek naar huismussen en Mexicaanse roodmussen, uitgevoerd in Mexico-Stad, liet zien dat er in nesten die meer sigarettenmateriaal bevatten, minder parasieten voorkomen. Volwassen vogels en kuikens zijn beide kwetsbaar voor aanvallen door parasieten zoals teken, mijten en vlooien, die niet alleen bloed zuigen maar ook ziektes kunnen verspreiden. De filters van gerookte sigaretten zijn verzadigd met nicotine, dezelfde stof die tabaksplanten produceren om kleine planteneters te bestrijden. Nicotine en andere giftige stoffen die aanwezig zijn in sigaretten, weren parasieten af of doden ze zelfs. In nesten met meer sigarettenmateriaal kwamen meer eieren uit, groeiden kuikens beter en hadden kuikens een grotere kans op overleven.
Sigarettenbehandeling
Maar gebruiken de vogels de peuken specifiek voor hun medicinale eigenschappen, of alleen ter isolatie en is het anti-parasitaire effect een bonus? Om dit te testen, vervingen wetenschappers de originele nestbekleding van roodmussen met een kunstmatige – zonder parasieten, of met toegevoegde levende of dode teken. De vogels die levende teken in hun nest hadden, voegden meer sigarettenpeuken toe aan hun nest dan vogels van andere groepen. Dit laat zien dat vogels sigarettenpeuken gebruiken als reactie op parasieten, als een soort zelfmedicatie.
Een gratis sigaret bestaat niet
We weten dat sigaretten schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid. Ze bevatten namelijk nicotine en andere giftige stoffen. Zijn ze dan niet schadelijk voor vogels? Helaas lijkt het van wel. Vogels met meer sigarettenmateriaal in hun nest hebben meer DNA-schade, wat tot kanker kan leiden (ook al is een directe link tussen sigarettengebruik en kanker in vogels niet onderzocht). Deze DNA-schade is aanwezig bij de kuikens én hun ouders – vooral bij die vogels die meer tijd spenderen aan het bouwen van het nest of het bebroeden van de eieren.
Het toevoegen van sigarettenpeuken aan nesten lijkt een aanpassing van vogels aan het stads- en dorpsleven – het gebruik van afval van mensen voor zelfmedicatie. Echter, we weten nog steeds niet of de voordelen op de korte termijn opwegen tegen de kosten op de lange termijn.
Daarom hebben rokers nog steeds geen excuus om hun sigarettenpeuken op straat te gooien.
Tekst (in het Engels) door Magdalena Kozielska-Reid (kozielska-reid.eu). Vertaaling: Hanneke Siebe. Redactie (Engels en Nederlands): Daan Reid. Foto: Petr Ganaj from Pexels.com. Foto van een mannetjes huismus: JrPol, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=40108812
Is het een haas of een konijn?
In Nederland is het een haas die je met Pasen eieren mag brengen. Toch zit op veel paaskaarten een konijn.
Hoewel deze twee dieren verwant zijn en in veel opzichten op elkaar lijken, zijn er ook genoeg verschillen, bijvoorbeeld: Europese hazen hebben langere poten en oren dan wilde konijnen. Maar de belangrijkste verschillen zitten in hun voortplantings- en ontsnappingsstrategieën voor roofdieren.
Wilde konijnen graven een uitgebreid gangenstelsel waarin ze schuilen en waar hun jongen geboren worden. De zwangerschap van konijnen is relatief kort (ongeveer 30 dagen) en pasgeboren konijnen zijn slecht ontwikkeld – ze zijn bijna naakt, hebben gesloten ogen en een slechte coördinatie.
Hazen leven bovengronds en hun jongen worden geboren in zogenaamde ‘legers’ – een simpel ondiep kuiltje in het open veld of onder begroeiing. De zwangerschap van hazen duurt langer (ongeveer 40 dagen). Pasgeboren hazen zijn goed ontwikkeld – ze zijn volledig bedekt met vacht, hun ogen zijn open en ze zijn in staat tot gecoördineerde bewegingen.
Als ze bang zijn, rennen kortbenige konijnen (met snelheden tot 45 km/u) om hun toevlucht te zoeken richting dichte dekking of hun ondergrondse holen in.
De langbenige hazen proberen hun achtervolgers te ontlopen (met snelheden tot 72 km/u). Wanneer ze worden gestoord door een roofdier terwijl ze overdag in een schuilplaats zitten, rennen ze de open lucht in.
You can find the English version of this post here.
A polską wersję tutaj.
Wist je dat koolmezen zich aanpassen aan de groep, en tradities kunnen vormen?
Waarschijnlijk kent iedereen in Nederland dit vogeltje wel – de koolmees. De winter is een geweldige periode om ze te spotten omdat ze vaak op voederplekken in tuinen en op balkons afkomen. Vaak zijn ze met z’n tweëen of in een groepje.
Het is bekend dat deze vogels inventief zijn, maar daarnaast kunnen ze ook van elkaar leren en lijken ze het gedrag van de meerderheid van de populatie (de groep vogels die in één gebied woont) te volgen. Kortom, ze conformeren zich.
In ieder geval als het gaat om het openen van puzzeldozen. Een paar jaar geleden trainden onderzoekers in het Verenigd Koninkrijk enkele wilde koolmezen, afkomstig van verschillende locaties, om een puzzeldoos te openen door een deurtje óf naar links óf naar rechts te schuiven (iedere vogel leerde maar één van de twee methodes)*.
Toen lieten de onderzoekers de vogels weer vrij op de plaats waar ze gevangen waren, en plaatsten ze op diverse plaatsen puzzeldozen gevuld met meelwormen (een delicatesse voor koolmezen), waarvan het deurtje zowel naar links als naar rechts open ging, en hielden ze in de gaten.
Binnen 20 dagen wisten de meeste koolmezen in de omgeving hoe ze de dozen moesten openen en het leek erop dat ze het geleerd hadden van de getrainde vogels, omdat in populaties zonder getrainde vogels veel minder koolmezen de puzzeldozen konden openen.
Maar wat nog het interessantst is, is dat het merendeel van de vogels die in een bepaald gebied uiteindelijk de dozen konden openen, dat op dezelfde manier deden als de eerst getrainde koolmezen die in dat gebied waren losgelaten. Dus als de getrainde vogels hadden geleerd dat het deurtje naar rechts geschoven moest worden, deden de meeste vogels uit hun populatie dat ook, hoewel de het deurtje beide kanten op schoof. Dit laat zien dat koolmezen van elkaar leren.
Ook verrassend was dat er vogels waren die beide manieren om de dozen te openen onder de knie hadden. Maar zij pasten hun manier van openen aan aan die van de bevolking om zich heen, ook al hadden ze zelf ontdekt dat het deurtje ook de andere kant op opende. Sommigen wisselden zelfs van de minst voorkomende naar de meest voorkomende manier – nooit andersom.
En als immigrerende vogels met afwijkende tradities in het gebied aankwamen, pasten de meesten van hen hun gedrag aan aan dat van de lokale vogels (iets wat ik als immigrant prima begrijp).
Toen de onderzoekers een jaar later terugkwamen, zagen ze dat de lokale tradities nog sterker waren dan daarvoor, met nog minder vogels die een afwijkende manier gebruikten om de puzzeldoos te openen.
Al deze observaties laten zien dat niet alleen mensen maatschappelijke normen volgen, tradities hebben en leren door zich aan te passen. Koolmezen doen dat ook.
Maar, net als in menselijke populaties, waren er ook onder de vogels nog steeds een paar individuen die niet de maatschappelijke normen volgden en het deurtje openden tegen de lokale traditie in.
* Hoe train je een vogel om een puzzeldoos te openen op de manier die jij wilt? Nou, je blokkeert eerst het deurtje zodat hij maar op één manier open kan. Het trainen zelf is best simpel (voor het geval dat je je eigen huisdier wilt trainen – vang alsjeblieft geen wilde vogels!): Laat de vogels eerst een open doos zien met wormen erin, die ze makkelijk kunnen pakken. Doe dan het deurtje verder en verder dicht totdat de vogels weten hoe ze hem kunnen openmaken als hij volledig gesloten is (koolmezen kunnen dat in 4 dagen leren).
Tekst (in het Engels) door Magdalena Kozielska-Reid. Vertaling: Hanneke Siebe. Redactie (Engels en Nederlands): Daan Reid. Foto: Petr Ganaj from Pexels.com.