Węże czułkowe spędzają całe swoje życie w słodkich wodach Azji Południowo-Wschodniej. Żywią się wyłącznie rybami i posiadają unikalny sposób na ich łapanie.
Wykorzystując obronę ryb przeciw nim samym
Wąż czeka na swoją ofiarę nieruchomo, z szyją wygiętą w charakterystyczny kształt litery J (lub haka), jakby próbował spojrzeć przez “ramię”. Gdy ryba wpływa w zagięcie szyi, wąż porusza mięśniami, znajdującymi się naprzeciwko głowy. Alarmuje to ofiarę, która próbuje uciec. Ryba instynktownie wygina swoje ciało w kształt litery C, aby zmienić kierunek ruchu i oddalić się od postrzeganego zagrożenia. Ale wąż jest na to przygotowany.
Jeśli ryba wpłynęła w zagięci szyi równolegle do głowy węża (patrz lewy panel poniższego obrazka), jej odruch ucieczki kieruje ją bezpośrednio w kierunku pyska atakującego drapieżnika. Kiedy zauważa prawdziwe zagrożenie, jest już za późno na zmianę kierunku, gdyż jej ciało zapoczątkowało już inną sekwencję ruchów.
Gdy ryba wpływa w zagięcie szyi równolegle do ciała węża (patrz prawy panel poniższego rysunku), odruchowa reakcja zwrotu mogłaby potencjalnie umożliwić jej ucieczkę. Ale drapieżnik ma też odpowiedznie instynkty. Potrafi przewidzieć, gdzie popłynie ryba, tam kieruje swój atak i łapie ofiarę.
Ewolucyjne zgranie w czasie
Instynktowny odruch ucieczki ryb zwykle pozwala im uniknąć drapieżników. Jednak węże czułkowe wyewoluowały strategię polowania, która wykorzystuje to wrodzone zachowanie. Strategia ataku węża jest również instynktowna. Nie musi się uczyć, co zrobi ryba, ale jego własne wrodzone zachowanie jest doskonale dopasowane do typowego czasu reakcji ucieczki ofiary. Ryba potrzebuje około 25 milisekund, aby wygiąć się w kształt litery C i zainicjować ucieczkę, a wąż czułkowy potrzebuje około 25 milisekund, aby dosięgnąć ryby.
Ponieważ węże te nie są powszechnymi drapieżnikami, nie ma wystarczającej presji ewolucyjnej, aby zmienić zachowanie ryb. Z drugiej strony wydaje się, że istnieje pewna zmienność w reakcjach ryb i niektóre wykonują nieoczekiwane ruchy, które mogą pozwolić im uniknąć tego drapieżnika.
A co z czułkami?
Czułki są unikatową cechą tych węży. Są to małe, pokryte łuskami wyrostki na głowie tych zwierząt, które są bardzo wrażliwe na ruch wody i wspomagają, i tak już dobry, wzrok węży przy określaniu położenia ryby. Pozwalają one również wężom polować w mętnej wodzie i w nocy. Zwierzęta te mogą nawet łapać ryby w całkowitej ciemności, choć z mniejszą dokładnością.
Tekst i grafika na podstawie: Kenneth C. Catania “Tentacled snakes” Current Biology 2022
You can find the English version of this post here.
Zdjęcie: Ryan Somma – originally posted to Flickr as Tentacled Snake, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5076856