Ośmiornica Octopus insularis
Sen ludzi
Mimo że w czasie snu nie jesteśmy świadomi i jesteśmy mniej wrażliwi na bodźce ze świata zewnętrznego, nie jest to czas bezczynności dla naszego mózgu. Wiele się dzieje, śnimy, a nasze wspomnienia ulegają konsolidacji, dzięki czemu możemy dłużej pamiętać wydarzenia i fakty.
W ciągu nocy nasz sen przechodzi przez kilka cykli składających się z różnych faz: snu REM (z ang. rapid eye movement) oraz kilku faz snu non-REM. Podczas snu non-REM nasz mózg jest raczej spokojny, a my oddychamy wolniej. Jedną z faz tego snu jest głęboki sen, z którego trudno się obudzić. W śnie REM, jak sama nazwa mówi, nasze gałki oczne dużo się ruszają, ale inne mięśnie ciała są usztywnione, co powstrzymuje nas przed odgrywaniem naszych marzeń sennych. Ze snu REM dość łatwo jest się wybudzić. U ludzi poszczególne fazy różnią się także rodzajem aktywności elektrycznej, którą można zarejestrować na powierzchni głowy (EEG).
Sen o podobnych fazach zaobserwowano również u ssaków, a nawet w pewnym stopniu u ptaków i gadów.
Sen ośmiornic
Ostatnio fazy snu opisano także u ośmiornic – zwierząt znacznie dalej spokrewnionych z człowiekiem.
Pomiar aktywności elektrycznej mózgu ośmiornic jest skomplikowany, ponieważ żyją one w wodzie i trudno jest przymocować elektrody do ich głowy. Dlatego badacze oparli się na obserwacjach behawioralnych. Badali ośmiornice Octopus insularis (blisko spokrewnione z ośmiornicą zwyczajną). Zaobserwowali u nich stany bezczynności, które jednoznacznie można określić jako sen, ponieważ zwierzęta znajdowały się w postawie spoczynkowej (opuszczona głowa i ramiona zwinięte wokół ciała), ich źrenice były zamknięte i zwierzęta rzadziej reagowały na bodźce wzrokowe czy wibracje.
Co ciekawe, badacze opisali co najmniej dwie charakterystyczne fazy snu, które powtarzały się kilkakrotnie w okresie spoczynku. Nazwali te dwie główne fazy snu “Spokojnym snem” i “Aktywnym snem”.
W spokojnym śnie ciało zwierzęcia było blade, źrenice zwężone do szpary, a ciało poruszało się rzadko i powoli.
W śnie aktywnym kolor i faktura skóry zwierzęcia często się zmieniały, oczy poruszały się, ciało i ssawki często się kurczyły, a mięśnie drgały. W tej fazie snu zwierzęta były mniej wrażliwe na bodźce zewnętrzne.
Faza snu aktywnego pojawiała się zwykle po dłuższym okresie snu spokojnego (najczęściej powyżej 13 min), ale sama była bardzo krótka (mniej niż minuta) i zwykle po niej następował stan czuwania. Podobne fazy snu opisywano również u mątw. Cykliczność snu ośmiornic jest podobna do cyklu snu człowieka, chociaż fazy snu mają różne właściwości.
Tajemnice snu
Biorąc pod uwagę wysokie zdolności poznawcze i pamięć ośmiornic i mątw, można przypuszczać, że ich sen pełni podobną rolę jak u ssaków, np. w konsolidacji pamięci (ale to wymaga jeszcze sprawdzenia). Obecność różnych faz snu może mieć szczególne znaczenie dla wysokich funkcji poznawczych, ponieważ oddzielne fazy snu nie wydają się występować u innych mięczaków, mniej znanych ze swoich zdolności poznawczych, takich jak ślimaki.
Inne pytanie brzmi: czy ośmiornice śnią w fazie aktywnego snu? Nie zdziwiłoby mnie to.
You can find the english version of this post here.
Zdjęcie Octopus insularis z https://projeto-cephalopoda.webnode.com/especies-do-ne/octopus-insularis/