Czarna wdowa – ekspert w łapaniu pająków
Czy widziałeś kiedyś pająka łapiącego i zjadającego węża?
Ja nie, ale w miejscach, w których mieszkałam (Polska i Holandia), wszystkie pająki są niegroźne, a widok węża, sam w sobie, jest rzadkością. Dopiero niedawno natknęłam się na artykuł opisujący wszystkie udokumentowane przypadki węży schwytanych przez pająki, wraz z paroma fotograficznymi dowodami tego zachowania.
Ostrzeżenie: ten wpis zawiera zdjęcia węży zjadanych przez pająki.
Założę się, że nie raz w życiu widziałeś pająka. Są one jednymi z najliczniejszych drapieżników lądowych. Zwykle żywią się małymi owadami oraz innymi stawonogami (na przykład stonogami, kleszczami lub nawet innymi pająkami). Istnieją jednak gatunki, które zjadają dodatkowo dżdżownice, ślimaki, szczątki roślinne, a także małe kręgowce, takie jak ptaki, myszy, nietoperze, jaszczurki, traszki, ryby, i oczywiście główny temat tego artykułu – węże.
Gdzie są, jakie są i ile ich jest?
Przypadki pająków chwytających węże zostały udokumentowane 319 razy, na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. Większość z nich zaobserwowano w Ameryce Północnej, ale w Europie również odnotowano dwa przypadki.
Schwytane węże są zwykle młode i małe, o średniej długości 26 cm (od głowy do końca ogona). Pająki zjadające węże są jednak znacznie mniejsze, zwykle mają ciało o długości nieprzekraczającej 2 cm (nie licząc odnóży).
Wśród odnotowanych przypadków schwytania węży przez pająki nie wszystkie węże zginęły.
Ponad 30 gatunków pająków żeruje na wężach w warunkach naturalnych, a dodatkowe 11 zjadło węże w doświadczeniach laboratoryjnych lub terenowych.
86 gatunków węży zostało złapanych przez pająki w środowisku naturalnym, a kolejne 5 w niewoli lub podczas eksperymentów w terenie.
Które pająki są ekspertami w łapaniu węży?
Omatnikowate (rodzina Theridiidae) są niekwestionowanymi ekspertami w łapaniu węży (60% wszystkich odnotowanych przypadków). Wśród nich prym wiodą wdowy (50% wszystkich przypadków). Są one szeroko rozpowszechnioną grupą małych pająków (długość do 2 cm), a niektóre z nich mogą być niebezpieczne także dla ludzi.
Omatnikowate tworzą nieregularne sieci. Dodatkowo wypuszczają długie, mocne, lepkie nici zwisające do ziemi. Gdy wąż przyczepi się do nich, pająk zbliża się do ofiary, rzuca na nią więcej lepkiej przędzy i kąsa jeden lub kilka razy. Następnie pająk wciąga węża do góry i zjada go.
Wdowy wytwarzają bardzo silną neurotoksynę (substancję działającą na układ nerwowy), która jest szczególnie skuteczna w walce z kręgowcami. Sparaliżowanie węża może trwać zaledwie kilka minut. Mniejsze pająki, których jad jest mniej silny i które mają go mniej, czasem potrzebują kilku dni, aby zabić ofiarę.
Tarantule też łapią węże
Na dalekim drugim miejscu pod względem liczby złapanych węży znajdują się tarantule – 10% wszystkich przypadków. Nie tworzą one sieci łownych, ale są aktywnymi myśliwymi. Należą też do największych pająków, o rozpiętości odnóży przekraczającej nawet 20 cm.
Tarantule mają potężne szczękoczułki: narządy gębowe z „kłami” służącymi do wstrzykiwania jadu zawierającego skuteczną neurotoksynę. Tarantule mogą zabić węże dłuższe nawet niż 0,5 metra.
Jeden z obserwatorów opisał atak tarantuli w następujący sposób: “pająk próbuje złapać węża za głowę i trzyma się mocno pomimo wysiłków gada, aby go zrzucić. Po minucie lub dwóch trucizna pająka zaczyna działać, a wąż nieruchomieje. Zaczynając od głowy, pająk miażdży węża swoimi szczękoczułkami i żywi się jego miękkimi częściami. Czasami potrzebuje 24 godzin lub więcej, aby wyssać całe zwierzę, pozostawiając szczątki w postaci bezkształtnej masy”.
Pajęczyny też się nadadzą
Trzecie miejsce w zaobserwowanej liczbie złapanych węży zajmują duże pająki, tkające charakterystyczne jednopłaszczyznowe, promieniste pajęczyny – krzyżakowate i prządkowate (8,5% wszystkich przypadków). Sieci te są bardzo mocne i lepkie, a węże nadrzewne mogą się w nie złapać. Jeśli to nastąpi, pająk owija zdobycz szczelnie jedwabną nicią i kąsa ją jedno lub dwukrotnie.
Do tej grupy pająków należy rekord zaobserwowanego rozmiaru ofiary: dorosłego węża trawnego o długości 75 cm złapał pająk bananowy.
Jak często w diecie pająków występują (jadowite) węże?
Dla większości pająków węże są prawdopodobnie rzadką zdobyczą. Jednak niektóre tarantule wolą je od owadów. Kolonie australijskich czarnych wdów często żywią się gadami.
Węże są dużymi, zyskownymi ofiarami. Mniejsze pająki mogą żerować na jednym osobniku przez kilka dni. Jednak pająki prawdopodobnie nie są głównymi drapieżnikami polującymi na węże.
Co ciekawe, około 30% węży zabitych przez pająki to węże jadowite, które są potencjalnie śmiertelne dla człowieka. Nie ma jednak udokumentowanych przypadków, aby gad użył swojego jadu na pająku. Wiele z omawianych węży żywi się głównie kręgowcami, więc prawdopodobnie ich toksyna nie jest (bardzo) szkodliwa dla pająków. Pająk może jednak umrzeć, jeśli wąż przebije jego ciało.
Nosił pająk razy kilka ponieśli i pająka
Dieta wielu węży zawiera pająki. Zwykle węże te są niejadowite i raczej małe (25-30 cm) oraz żywią się małymi, bezbronnymi pająkami. Tylko w wyjątkowych przypadkach węże zjadają duże i/lub silnie toksyczne osobniki.
Czasami węże trawne podchodzą do dużych pajęczyn, aby złapać ich mieszkańców. Jest to jednak ryzykowne, ponieważ same mogą zaplątać się w sieć, a drapieżnik staje się ofiarą.
Jak to zwykle w przyrodzie bywa, wielkość to nie wszystko, a granica między byciem myśliwym a ofiarą nie zawsze jest wyraźna.
You can find the English version of this post here.
Zdjęcie czarnej wdowy: Shenrich91 – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15289705. Inne zdjęcia pochodzą z oryginalnego artykułu.