Makak długoogoniasty trzymający skradzione okulary
Lato!!! Wielu z nas, po dwuletniej przerwie, znów będzie podróżować. Jednak trzeba uważać, bo zatłoczone miejsca turystyczne to raj nie tylko dla wirusów, ale także kieszonkowców. Choć czasem rabusiami nie są ludzie, lecz zwierzęta.
W świątyni Uluwatu na Bali (Indonezja) złodziejami są makaki długoogoniaste. Na szczęście małpy są skłonne zwrócić skradzione dobra… jeśli się im wystarczająco zapłaci.
W pogodny dzień w świątyni Uluwatu
Wyobraź sobie, że w ciepły i słoneczny dzień spacerujesz wśród zabudowań świątyni. Podziwiasz stare budynki, widok z klifu, a także urocze małpki biegające lub odpoczywające wśród drzew. Wydaje się, że ludzie im nie przeszkadzają i możesz je obserwować z naprawdę bliska.
W pewnym momencie przychodzi czas na małą przerwę w cieniu. Opierasz się o kamienne ogrodzenie, przesuwasz okulary przeciwsłoneczne nad czoło i przykładasz butelkę z wodą do ust. Nagle czujesz, jak w ułamku sekundy ktoś ściąga ci te okulary. Odwracając się widzisz uciekającą z nimi małpę. Nie odbiega ona jednak daleko i spogląda na ciebie. Jeśli jednak próbujesz podejść zbyt blisko, ona odchodzi dalej. Nie uda ci się dogonić małpy, a twoją jedyną szansą na odzyskanie okularów jest zaoferowanie czegoś w zamian.
Ale bądź przygotowany. Te zwierzęta (przynajmniej te starsze) są doświadczonymi negocjatorami.
Handel wymienny u dzikich zwierząt
Makaki długoogoniaste żyjące w pobliżu świątyni Uluwatu są przedmiotem intensywnych badań naukowców, ponieważ wydają się być jedynymi dzikimi zwierzętami, które samodzielnie nauczyły się tajników ekonomii handlu wymiennego*. Dla nich ludzkie przedmioty są tylko fantami, które same w sobie nie są zbyt użyteczne (nawet jeśli mogą być niekiedy interesujące dla tych ciekawskich zwierząt). Ale małpy nauczyły się, że ludzie są skłonni dać im jedzenie w zamian za skradzione przedmioty, oraz że niektóre z nich są bardziej wartościowe niż inne.
Handlarzem nie staje się z dnia na dzień
Jak każda inna umiejętność, zarówno kradzież jak i handel wymienny wymagają praktyki. Młode osobniki nie są w tym tak efektywne jak starsze. Z czasem ich skuteczność w okradaniu poprawia się, by osiągnąć maksimum w dorosłym życiu. Może to być związane nie tylko ze zwiększającą się z wiekiem siłą mięśni i kontrolą ruchową, ale także umiejętnościami poznawczymi i doświadczeniem w zakresie wyboru celu, skradania się i samokontroli.
Młode zwierzęta nie zdają sobie także sprawy z różnej wartości (niekoniecznie rozumianej w sensie finansowym), jaką ludzie nadają przedmiotom. Turyści w różnym stopniu cenią sobie różne przedmioty. Na przykład, rzadziej negocjują o puste etui na telefon lub spinki do włosów, a często targują się o buty, okulary i urządzenia elektroniczne. Młode makaki nie tylko bezkrytycznie kradną przedmioty, niezależnie od ich wartości, ale także nie są zbyt skuteczne w pertraktacjach i zazwyczaj zadowalają się mniejszym okupem niż starsze osobniki.
Z kolei „nastoletnie” i dorosły makaki znają wartość skradzionych rzeczy i są zaciekłymi negocjatorami. Zabierają bardziej wartościowe przedmioty i są mniej skłonne do oddania ich, jeśli zaoferowano im za mało jedzenia lub takie, które im nie odpowiada (małpy wykonują specyficzny gest ręką, kiedy odrzucają ofertę, tak jakby na swój sposób mówiły “Chyba żartujesz”). Im bardziej wartościowy przedmiot, tym zacieklej makaki się targują.
Doświadczyć tego samemu?
Jeśli więc będziesz mieć okazję wybrać się na wakacje na Bali i odwiedzić świątynię Uluwatu, to może zamiast pilnować swoich okularów przeciwsłonecznych, pozwól makakom je ukraść, aby doświadczyć w pełni fenomenu “małpiego rynku wymiany” (najlepiej poproś jednego z przewodników po świątyni, by targował się za ciebie). Małpy doskonale zdaja sobie sprawę, że tylko nieuszkodzony towar zostanie wymieniony na jedzenie, więc masz dużą szansę odzyskać swoje okulary w jednym kawałku.
A jeśli nie pojedziesz na Bali, może chociaż opowiedz historię makaków długoogoniastych, gdy następnym razem będziesz negocjować cenę na targu.
* Istnieją liczne badania laboratoryjne pokazujące, że różne gatunki naczelnych mogą nauczyć się używać fantów w zamian za jedzenie.
You can find the English version of this post here.
Zdjęcia: Macaque by Mx. Granger – Own work, CC0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=82945951; Temple by Paskuu – Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=62017662