“Spójrz na niego. On wie, że był nieposuszny i teraz czuje się winny“.
Wielu właścicieli psów uważa, że mogą rozpoznać, czy ich pupil był im nieposłuszny lub narozrabiał na podstawie jego zachowania. Uważają również, że ich pies wygląda na winnego, ponieważ wie, że zrobił coś złego. Jednak pomimo tego, że nie możemy dokładnie wiedzieć, co dzieje się w psich głowach, badania naukowe pokazują, że większość tego, co ludzie myślą o poczuciu winy u psów, nie jest prawdą.
Już w 1977 roku wykazano, że psy zachowują się jakby były winne w pobliżu podartego papieru (w tamtym czasie niszczenie gazety właściciela było powszechnym psim “przewinieniem”), niezależnie od tego, czy to one, czy właściciel zrobili bałagan.
Nowsze badanie testowało, czy zachowania związane z poczuciem winy było następstwem tego, co zrobił pies, czy reakcji jego właściciela. Najpierw właściciele zidentyfikowali zachowania, które kojarzyły im się z poczuciem winy: unikanie kontaktu wzrokowego, leżenie i przewracanie się na bok lub na grzbiet, opuszczanie ogona, merdanie nisko i szybko, opuszczanie uszu lub głowy, odsuwanie się od właściciela, podnoszenie łapy i lizanie. Następnie badacze obserwowali, ile z tych zachowań psy wykazały w różnych warunkach eksperymentalnych.
Właściciele zostali poinstruowani, aby powiedzieli swoim psom (w sposób, w jaki zwykle by to robili), aby nie jadły smakołyku, a następnie opuścili pokój. Wtedy eksperymentator albo zabierał jedzenie, albo dawał je psu do zjedzenia. W każdym z tych przypadków właścicielowi albo powiedziano, że pies posłuchał wcześniejszego polecenia (w tym wypadku właściciel powinien wejść do pokoju i powitać psa w przyjazny sposób), albo nie (w tym wypadku właściciel powinien wejść do pokoju i go skarcić). W ten sposób przekonanie właściciela było niezależne od tego, co pies faktycznie zrobił.
Wyniki pokazały, że psy przejawiały tyle samo zachowań kojarzonych z wina, niezależnie od tego, czy zjadły jedzenie, czy nie. Jednak psy, które zostały zbesztane, wykazywały wyraźnie więcej takich zachowań. Co więcej, psy, które zostały skarcone, ale nie zjadły jedzenia, wyglądały na najbardziej winne.
Inne badanie przetestowało twierdzenie wielu właścicieli, że mogą rozpoznać winę swoich psów, po ich zachowaniu. Każdy właściciel położył jedzenie gdzieś w pokoju, zabraniał psu go jeść i wyszedł z pomieszczenia. Eksperymentator albo zabierał jedzenie, albo pozwalał psu je zjeść i zanim właściciel wrócił, kładł w to samo miejsce inny kawałek, albo nie. Po wejściu do pokoju i krótkiej obserwacji zachowania psa, właściciel musiał powiedzieć, czy jego pies zjadł jedzenie, czy nie.
Około 50% właścicieli stwierdziło, że ich pies zjadł jedzenie. Odpowiedzi nie zależały od tego co faktycznie pies zrobił ani od tego, czy jedzenie leżało na miejscu, gdy właściciel wrócił. Dlatego wydaje się, że właściciele po prostu zgadywali, co zrobił pies, a “dowód” wykroczenia (brak jedzenia) nie wpłynął na zachowanie psów.
W kolejnym badaniu przetestowano twierdzenie niektórych właścicieli, że psy wyglądają na winne, nawet zanim właściciele dowiedzą się o wykroczeniu, a zatem zanim właściciele je skarcą lub zareagują w jakikolwiek inny sposób. Badanie to miało dość skomplikowaną procedurę, ale w fazie testowej właściciele zostawili jedzenie na stole, powiedzieli psu, aby go nie jadł i opuścili pokój na 3 minuty. Po ponownym wejściu do pokoju właściciel musiał obserwować psa i powiedzieć, czy jego pies zjadł jedzenie (nie mogli zobaczyć stołu z powodu bariery).
Liczba zachowań związanych z poczuciem winy nie różniła się między psami, które zjadły jedzenie, a tymi, które tego nie zrobiły. Patrząc na zachowanie poszczególnych psów, te, które zjadły jedzenie w fazie testowej, częściej wyglądały na winne w porównaniu z ich zachowaniem przy powitaniu właściciela na początku eksperymentu. Jednak były one również karcone przynajmniej raz we wczesnej fazie eksperymentu i wykazywały tyle samo zachowań związanych z poczuciem winy później, kiedy nie testowano już ich posłuszeństwa. Podobnie jak we wcześniejszym badaniu, psy wykazywały więcej zachowań związanych z poczuciem winy, gdy były karcone niż gdy były przyjaźnie witane.
Chociaż średnio rzecz biorąc właściciele wydawali się być w stanie stwierdzić, czy ich pies był im nieposłuszny, ponad jedna trzecia z nich myliła się w tej kwestii. Ponadto wydaje się, że większość właścicieli opierała swoją opinię na zachowaniu psa we wcześniejszych fazach eksperymentu. Właściciele psów, które wcześniej wykazywały niekonsekwentne zachowanie (czasami zjadały zakazane jedzenie, a czasami nie), nie byli w stanie stwierdzić, czy ich pies zjadł jedzenie w fazie testowej.
Podsumowując, badania pokazują, że właściciele nie są dobrymi sędziami tego, czy ich psy były im nieposłuszne, a na zachowanie psów wpływają głównie działania człowieka, a nie ich własne ‘przewinienia’. Należy zauważyć, że zachowania, które właściciele wiążą z poczuciem winy, są również powszechnymi oznakami strachu, stresu lub próby załagodzenia konfliktu. Nic więc dziwnego, że psy wykazywały je, gdy były karcone. Psy mogą również wykrywać niewielkie zmiany nastroju właścicieli i mogą zapamiętywać co ludzi zrobili wcześniej w podobnych sytuacjach więc ich zachowania interpretowane jako poczucie winy mogą być lękliwym oczekiwaniem na coś nieprzyjemnego. Ponadto wielu właścicieli twierdzi, że karci mniej psy które zachowują się jakby były winne, co może wzmocnić takie zachowania.
Wyświadczylibyśmy naszym psom przysługę, nie zakładając, że czują się winne, ale raczej zauważając, kiedy się nas boją i znajdując sposoby na nauczenie ich pożądanych zachowań w sposób, który nie zaszkodzi naszej relacji z nimi (i pamiętajmy, że strach i stres może prowadzić do różnych problemów behawioralnych).
You can find the English version of this post here.
Zdjęcie: Fran z Pixabay