Wyobraź sobie, że idziesz brzegiem jeziora. Nagle dostrzegasz, że ktoś się topi. Co robisz? To może zależeć od tego, jak dobrze pływasz, czy w pobliżu są inni… Możesz świadomie przeanalizować sytuację, ale także odczucia są ważne. Większość ludzi, gdy widzi cierpienie innych, sama (mniej lub bardziej) cierpi, co może pchnąć ich do akcji.
Wydaje się, że takie współodczuwanie cierpienia (empatia) nie jest czysto ludzkie, ale ma głębsze podłoże ewolucyjne.
Naukowcy badali zachowania empatyczne szczurów. W jednym doświadczeniu szczury nauczyły się uwalniać swojego pobratymca z nieprzyjemnej dla szczurów kąpieli wodnej. Robiły to nawet jeśli uratowany przeszedł do innego pomieszczenia i po uwolnieniu szczury nie mogły mieć ze sobą kontakt, co dla towarzyskich szczurów jest ważne. Szczury ratowały nie tylko swoich towarzyszy z klatki, ale także zupełnie obce szczury. Dodatkowo, jeśli dany szczur najpierw sam doświadczył kąpieli, był później bardziej skłonny pomóc innemu.
Jednak, gdy uratowanie pobratymca wymagało więcej wysiłku – wielokrotnego pociągnięcia za łańcuch, by zadziałał mechanizm uwalniający – szczury były mniej skore do pomocy (tak samo jak ludzie).
W innym doświadczeniu okazało się jednak, że szczury uwalniały inne szczury z ciasnego, niewygodnego pudełka, nawet jeśli zamiast tego mogły najeść się czekolady, którą uwielbiają. Choć w tym wypadku po uwolnieniu szczury mogły mieć ze sobą kontakt i ostatecznie mogły się podzielić czekoladą.
Wydaje się, że chęć pomocy innemu, nawet jeśli nie przynosi to żadnych doraźnych korzyści albo wręcz je zmniejsza (mniej czekolady i to z opóźnieniem), wynika z tego, że pomagający szczur próbuje zmniejszyć odczuwaną przez siebie psychiczną niewygodę. Potwierdzałaby to obserwacja, że jeśli poda się szczurowi przeciwlękowy i uspokajający lek midazolam, nie jest on zainteresowany pomocą cierpiącym pobratymcom, choć czekoladą tak.
Nie tylko szczury zachowują się empatycznie. Empatią wykazują się też delfiny, słonie i małpy. Znane są nawet przykłady z zoo, gdzie szympansy toną, próbując uratować swoje dzieci czy towarzyszy z otaczającej wybieg fosy.
Wiemy więc, że zwierzęta okazują empatię. Czy my okażemy empatię im?
You can find the English version of this post here.