Adopcja – czyli wyłączna opieka nad cudzym potomstwem (szczególnie po śmierci matki) – występuje u wielu ssaków, na przykład u szympansów, delfinów, wiewiórek, hien czy niedźwiedzi polarnych. Ptaki, jeśli im się podrzuci cudze jajo (jak robią to na przykład kukułki), często zaopiekują się wylęgłym pisklęciem, ale będzie to raczej zachowanie instynktowne, a nie z wyboru (świadome). Opiekę nad cudzym potomstwem zaobserwowano też u niektórych gatunków ryb czy os. Ale są to pojedyncze przypadki i poniższy tekst odnosi się głównie do ssaków.
U ssaków opieka matki jest szczególnie ważna w okresie, gdy młode ciągle jeszcze potrzebują mleka. Najczęściej osieroconym młodym zajmie się inna samica, która w tym samym czasie karmi swoje potomstwo albo która właśnie je straciła. Zdarzają się też przypadki, gdy samica zaczyna laktację już po adopcji – tak jest na przykładu u delfinów butlonosów.
U wielu ssaków matka opiekuje się młodymi także po odstawieniu od piersi – zapewnia im ochronę, transport, jedzenie. Jej obecność jest ważna dla rozwoju emocjonalnego, umiejętności społecznych i poznawczych młodych. Dlatego adopcja nawet w starszym wieku jest ważna dla ich przeżycia i rozwoju.
Dlaczego zwierzęta adoptują cudze potomstwo, mimo że wymaga to dużego nakładu energii i czasu? Może być kilka powodów.
Najczęściej sierotę adoptuje jej rodzina, na przykład starsze rodzeństwo. Z ewolucyjnego punktu widzenia opieka nad spokrewnionym osobnikiem przynosi korzyści, ponieważ część genów jest taka sama u członków jednej rodziny. Dlatego pomoc spokrewnionemu młodemu zwiększa szansę przekazania własnych genów do następnego pokolenia.
Adopcja przez młode samice może dać im szansę nauczyć się i rozwijać matczyne zachowania, co w przyszłości może zwiększyć szansę przetrwania ich własnego potomstwa.
U zwierząt żyjących w grupach (na przykład u szympansów) często sierotę adoptują samice, które były w bliskich stosunkach społecznych z jej matką. W ten sposób relacje społeczne mogą być utrzymane, co może być pożyteczne dla przybranej matki. Adoptowane młode może być też sprzymierzeńcem i pomóc w podniesieniu statusu społecznego czy reputacji przybranych rodziców.
Ale zdarzają się również przypadki adopcji niespokrewnionych osobników, nawet z innej grupy społecznej, przez samice, które są doświadczonymi matkami. W takich wypadkach wydaje się, że adopcja nie przynosi przybranym matkom bezpośrednich korzyści (choć nie zawsze da się wykluczyć pomoc adoptowanego osobnika w przyszłości). Jak już kiedyś pisałam, wiele zwierząt okazuje empatię i w niektórych przypadkach adopcja wydaje się być czysto empatycznym zachowaniem (na przykład u delfinów czy szympansów, które dodatkowo mają słabość do niemowląt).
Zdjęcie z Tokuyama (2021).
You can find the English version of this post here.