Jest spokojny poranek w gabońskim lesie deszczowym. Tylko świerszcze grają wśród roślinności i raz na jakiś czas odzywają się ptaki.
Suzee, jej mała córka Sassandra oraz dorastający syn Sia odpoczywają u podnóża drzewa. Sassandra się bawi, a Sia leży na plecach obok swojej matki. Młody samiec ma jednodniową otwartą ranę na lewej stopie i matka postanawia coś z tym zrobić.
Suzee siada i szybkim ruchem ręki chwyta owada spod liścia. Ogląda go i ostrożnie wkłada między wargi. Następnie chwyta stopę Sia, bierze owada w palce i przykłada do jego rany. Sassandra przygląda się temu, co się dzieje. Nagle Suzee ponownie łapie owada wargami. Ale potem znowu chwyta go w palce i przykłada do rany. Powtarza się to raz lub dwa razy, podczas gdy inni członkowie grupy podchodzą bliżej i przyglądają się temu zachowaniu.
Scena ta była pierwszym, ale nie jedynym, zarejestrowanym przypadkiem przykładania owada do rany przez szympansa. Postępowali tak również inni członkowie grupy, a jeden z nich – Freddy – robił to wielokrotnie. Najczęściej szympansy aplikowały owady na własne rany, ale nie tylko. Postępowały tak także względem innych, nawet niespokrewnionych, osobników.
Na razie nie wiadomo, czy zachowanie to jest specyficzne tylko dla jednej grupy i w jaki sposób się pojawiło.
Czy owady są używane w celach leczniczych?
Jak dotąd tylko ludzie byli znani z wykorzystywania insektów do leczenia ran. Na przykład, larwy owadów są używane do usuwania martwej tkanki, najczęściej u pacjentów z cukrzycą. Chociaż wiemy, że takie terapie bywają skuteczne, obecnie nie wiadomo, czy stosowanie owadów przez szympansy ma jakikolwiek pozytywny efekt.
Cele lecznicze są jednak prawdopodobnym wyjaśnieniem tego zachowania. Owad był zawsze przykładany do otwartej rany i nigdy nie był zjadany. Owad był często przesuwany po powierzchni skaleczenia. Trudno sobie wyobrazić inny powód tego specyficznego zachowania niż jakiś potencjalny efekt leczniczy lub uśmierzający ból. Zwłaszcza, że szympansy (tak jak wiele innych zwierząt) wydają się powszechnie używać roślin jako lekarstw, na przykład do zwalczania pasożytów. Dodatkowo, niektóre owady (mrówki) zawierają substancje o właściwościach przeciwgrzybicznych.
Jakie owady wykorzystywały szympansy?
Niestety, badacze nie potrafili sprecyzować, jaki gatunek owada (lub owadów) używały szympansy. Miał on około 5 mm długości, zwykle był ciemny i przebywał pod liśćmi lub gałęziami. Prawdopodobnie był to owad latający, ponieważ małpy używały szybkich ruchów, aby go złapać.
Wiele pytań wciąż wymaga odpowiedzi, ale kto wie, może ta obserwacja zastosowania owadów będzie inspiracją do nowych metod leczenia ran u ludzi? Nie byłby to pierwszy przykład medycyny zainspirowanej przez zwierzęta.
You can find the English version of this post here.
Zdjęcie: USAID Africa Bureau – Chimpanzees in UgandaUploaded by Elitre, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=21460178